Таны УХААЛАГ мал аж ахуйн хөтөч “иНомад” төсөл нь технологи ашиглан таны амьдралд үнэ цэнийг бий болгоно.

Та мах худалдаж авахдаа савлагаа дээрх QR кодыг уншуулаад л тухайн мах аль аймгийн, ямар сумаас ирсэн, хэзээ вакцинд хамрагдсан, хэзээ нядалгаанд орсон зэрэг мэдээллийг харах боломжтой гэвэл итгэх үү? Тэгвэл технологийн тусламжтай энэ бүгдийг бодит болгон ажиллаж байгаа “иНомад” төслийг онцолж байна. “иНомад” нь мал, малын гаралтай бүтээгдэхүүнийг малчны хотоос таны гарт хүртэлх бүх шат дамжлагыг цогцоор нь цахимжуулахаар зорьж буй дэд бүтэц бүхий платформ юм.

иНомад платформ 

Үүний тулд малыг цахим системд бүртгэлжүүлэх нь тухайн малын бүтээгдэхүүний гарал үүслийг тодорхойлох эхний алхам болно. Тэгвэл “иНомад” нь орчин үеийн дэвшилтэт технологи буюу блокчейн дээр малыг бүртгэх боломжийг нэвтрүүлсэн байна. Малын хамгийн чухал мэдээлэл буюу дахин давтагдашгүй дугаар, малын төрөл, нас, хүйс, үүлдэр, хаяг, вакцинжуулалт, төлөв байдал зэрэг мэдээллийг блокчейн дээр хадгалдаг. Энэ нь эдгээр мэдээллийг нэг бүртгэж хадгалсан тохиолдолд дахин засах боломжгүй байдаг тул найдвартай, үнэн мэдээлэл гэдгийг илэрхийлэх баталгаа болж байгаа юм. Тухайлбал гадны улс руу мах экспортлоход тавигдах гол шаардлагуудын нэг бол тухайн мал нь яг хаана идээшиж байсан, хэзээ вакцинд хамрагдаж, хэзээ бойлогдсон зэрэг мэдээлэл чухал байхаас гадна тухайн мэдээлэл үнэн зөв болохыг нотлох шаардлагатай байдаг. Блокчейн технологи нь нэг бүртгэсэн мэдээлэл засагдаагүй байна гэдэг нотолгоо болж байгаа нь маш том давуу талыг бий болгож байгаа юм.

“иНомад платформ”-ын өөр нэг онцлог давуу тал бол малын бүртгэлийг интернэтгүй орчинд хийх боломжтой. Монгол улс маань өөрөө интернэт хязгаарлагдмалаас гадна мал маань ихэвчлэн интернэтгүй газар бэлчээрлэж байна. Иймд та малаа интернэтгүй үед бүртгэсэн байхад таныг интернэт орчинд ороход автоматаар малын мэдээллийг интернэт сүлжээнд илгээх юм. Энэ нь Монгол улсад зайлшгүй хэрэгтэй байсан технологи шийдэл юм.

“иНомад платформ” нь үнэгүй тул та утасны дугаараараа бүртгүүлээд л малаа бүртгэх боломжтой. Энэ нь фермийн үйл ажиллагаа эрхлэгчид, компани, хоршоо, малчид, уяачид гэх мэт 5-н хошуу малтай хүн бүхэнд нээлттэй. Ялангуяа та фермийн аж ахуй эрхэлдэг бол өөрийн фермийн дотоод хэрэгцээнд бүртгэлийн платформыг өдөр тутамдаа ашигласнаар та дата мэдээлэлтэй маш хялбархан танилцаж өөрийн фермийн үйл ажиллагаанд өгөөжтэй шийдвэрүүдийг гаргахад тань тусална. Тухайлбал махны чиглэлийн фермийн аж ахуйд малыг бордох, зөв бордож байгаа хэмжээгээрээ жин нэмэх нь чухал байдаг. Тэгвэл та 1 үхэрт хэдэн кг нэмэлт тэжээл өгөхөд сард хэдэн кг нэмсэн байна, тухайн үхрийг хэзээ бойлох зэрэг бизнест тань ашигтай шийдвэрүүдийг хялбархан гаргах боломжийг бүрдүүлж байгаа юм. Мал аж ахуй эрхэлдэг аж ахуй нэгжүүдэд зориулсан ERP  систем гэж ч хэлж болох юм.

Бүртгэл хийж байгаа газар хянах боломж бүрдэж байдаг. Дата, мэдээлэлгүйгээр аливаа ямар ч зүйлийг хянах, анализ хийх боломж байдаггүй. Хэр их мэдээлэл бүртгэнэ, төдий чинээгээрээ олон датаг хянах, төлөвлөх, анализ хийх боломж бүрдэж байгаа юм. Тухайлбал та платформд төллөх малаа бүртгээд явбал энэ хавар хэдэн мал төллөх болон түүнд шаардлагатай бэлтгэл ажлыг хийж хяналт тавих боломж бүрдэж байгаа юм. Цаашлаад 100 үхэр төллөх байснаас 90 нь амжилттай төллөсөн гэх мэт төлөвлөгөөний биелэлтийг ч хянах боломжтой гэсэн үг юм.

Харин та блокчейн дээр малаа бүртгүүлэх хүсэлтэй бол тодорхой хэмжээний төлбөр төлөх шаардлагатай. Учир нь блокчейн технологи нь блокчейны төлбөр гэж “иНомад”-аас шалтгаалахгүй, сүлжээний төлбөр гардаг тул тус төлбөрийг хэрэглэгч төлөх хэрэгтэй болж байгаа юм. Та блокчейн дээр малаа бүртгүүлэх хүсэлтэй байвал “иНомад”-д хүсэлт гаргаад л болох юм. Ингэснээр таны бүх мал блокчейн технологи дээр бичигдэж эхэлнэ.

Бүртгэлийн платформ маань зөвхөн мал бүртгэхээс гадна ферм, малчин, хоршоо, компани зэргийг бүртгээд тус бүртгэсэн ферм дээрээ ажилтнаа урих боломж ч бий. Мөн та бүртгэсэн толгой ферм дээрээ дахиад хэдэн ч салбар ферм бүртгэх боломжтой. Тухайлбал та өөрөө Улаанбаатар хотод байдаг бол малчиндаа платформ дээрээс урилга явуулсан байхад малчин тань хэдэн мал бүртгэж байна, малын мэдээлэл хэрхэн өөрчлөгдөж байна гэдгийг гар утсаараа хянаад явах боломж бүрдэж байгаа юм. 

Үнэн зөв мэдээлэл оруулж байгаа эсэх нь платформыг ашиглаж байгаа тухайн ферм болон хувь хүний хариуцлагатай цэвэр холбоотой. Гэхдээ платформд эрхийн хязгаарлалтыг тохируулж өгсөн ба админ эсвэл мал бүртгэх эрхтэй хүн л мэдээлэл оруулах боломжтой. Уг эрхийг тухайн фермийн эзэн өөрөө тохируулах боломжтой юм. “иНомад”-ын зорилго бол мэдээлэл үнэн зөв эсэхийг нотлох бус нэгэнт бүртгэгдсэн мэдээлэл засагдаагүй, бодит дата болохыг л нотлох явдал юм.

Арилжааны платформ https://livestock.mn/

Монголд малын гаралтай бүтээгдэхүүн гэхээр ихэвчлэн уламжлалт арилжаа буюу лангуунаас худалдан авалт явагддаг. Сүүлийн үед онлайн худалдаа хөгжсөнтэй холбоотой фейсбүүк болон онлайн шопуудаар борлуулагдах болсон ч бүгд л өөр өөрийн сувгаар худалдаж байна. Энэ нь хэрэглэгчдэд нэгдсэн, баталгаатай бүтээгдэхүүн хайж олоход төвөгтэй байдаг тул хэрэглэгчид уламжлалт аргаар худалдан авалт хийсээр байна. Харин livestock.mn нь мал, малын гаралтай бүтээгдэхүүнийг нэг доороос авах, зарах боломжийг олгосон цогц арилжааны платформыг нэвтрүүлсэн. Хэрэглэгч нэг дор худалдаа хийх боломжтойгоос гадна, хэрэв өөрийнх нь авахыг хүссэн бүтээгдэхүүн хараахан байхгүй бол авах захиалга өгөх боломжтой. Дараа нь хэрэглэгчийн авахыг хүссэнтэй адилхан зарах захиалга орж ирэхэд тэдний захиалга автоматаар биелэх боломжтой, яг л крипто арилжаа хэрхэн хийгддэг тэр зарчмаар ажилддагаараа Монгол улсад төдийгүй олон улсад шинэлэг платформ юм. Нийлүүлэгч талдаа бүтээгдэхүүнээ зах зээлд шууд борлуулах сувгийг бий болгож байгаа хэрэг. Бүтээгдэхүүн нь бэлэн байгаа ч хаана, яаж борлуулахаа мэдэхгүйгээс болоод зах зээлийн үнээс доогуур үнээр ченжид бүтээгдэхүүнээ борлуулах нь элбэг. Харин livestock.mn платформ дээр шууд зарснаар бүтээгдэхүүнээ илүү үнэ цэнтэй арилжаалах боломж бий болж байгаа юм. 

Түүнчлэн та бүртгэлийн платформ дээр малаа бүртгээд бүртгэсэн малаа арилжааны платформ дээр борлуулах боломжтой. Анхнаасаа бүртгэлийн платформ дээр тухайн малын бүх дата байгаа тул бүтээгдэхүүний гарал үүслийн мэдээллийг бүтээгдэхүүн дээрх QR уншуулаад л мэдэх боломжтой. Үүнийг илтгэж бүртгэлийн платформ дээр малаа бүртгэлжүүлж байсан хэрэглэгчид livestock.mn дээр Certified буюу Баталгаажсан хэрэглэгч болно. Хэрэв бүртгэлийн платформ дээр нэгэнт малаа бүртгэдэг бол арилжааны платформ дээр борлуулах нь танд даваа талыг шууд бий болгож байгаа. Тиймээс livestock.mn дээр үнэ цэнтэй борлуулалт хийхийг танд санал болгож байна. 

Эхний ээлжид мах арилжаалан туршилт хийж байгаа бөгөөд хэрэв та мах борлуулдаг бол livestock.mn дээр махаа арилжаалаад үзээрэй. Ямар ч төрлийн махыг арилжаалах боломжтой. Ингэхдээ та өөрийн махны брэнд нэр, дэлгүүр, аймаг, сум гэх мэт бүтээгдэхүүнээ тодорхойлох нэр, зургаар профайлаа үүсгэвэл та өөрийн гэсэн дэлгүүртэй болчхож байна л гэсэн үг. Худалдан авагчид таны бүтээгдэхүүн таалагдсан бол таны дэлгүүрээр байнга үйлчлүүлэхэд ч хялбар болж байгаа хэрэг юм.

Булган аймгийн “Мон Бийф Катл” махны чиглэлийн фермтэй хамтран ажилладаг бөгөөд уг ферм нь үхрүүдээ 90 хоногийн турш каринтилан өөрсдийн тариалсан эрүүл, тэжээллэг тэжээлээр бордож, антибиотикийн үлдэгдэлгүй эрүүл, чанартай махыг үйлдвэрлэдэг юм. Түүнчлэн тус ферм нь “иНомад” бүртгэлийн аппликейшныг өдөр тутмын фермийн үйл ажиллагаандаа ашиглан бүх үхрээ бүртгэлжүүлдэг байна. Тун удахгүй livestock.mn дээр “Мон Бийф Катл” фермийн гарал үүсэл тодорхой үхрийн мах арилжаалагдаж эхэлнэ. 

livestock.mn арилжааны платформоор дамжуулан борлогдсон бүтээгдэхүүний хүргэлтийг “UBCab” компанитай хамтран хийнэ. “UBCab” бол аль хэдийн хэрэглэгчдийн танил болсон, найдвартай үйлчилгээ үзүүлэгч компани болохыг хэлүүлэлгүй мэдэх биз ээ.

Үйлдвэрлэлийн удирдлагын систем, Ханган нийлүүлэлтийн удирдлагын системийн хувьд “иНомад”-тай хамтран ажиллах байгууллагуудад үүд хаалга нээлттэй байна. Махны үйлдвэрлэл, тус салбарын ханган нийлүүлэлт бол хамгийн гол нь стандартын дагуу, ариун цэврийг сайтар сахин хийгдэх шаардлагатай ба олон улсын стандартыг хангасан байгууллага, аж ахуйн нэгжүүд дотооддоо систем нэвтрүүлснээр өдөр тутмын ажлын процессыг хөнгөвчлөх, бүтээгдэхүүнийг бүх шат дамжлага дээр мөшгөх бүрэн боломж бүрдэнэ. 

Олон жил мал хариулсан боловч амьдралд тань, бизнест тань нэг л үр өгөөж мэдрэгдэхгүй байвал та малаа бүртгэлжлүүлээд, бүртгэсэн малаа livestock.mn дээр арилжаалан, цааш цаашдаа өөрт ашигтай, оновчтой шийдвэрүүдийг гаргах боломжтой болно. Хэр их дататай болно, төдий чинээ их дата анализ хийх боломж нь бүрдэж байгаа юм. 

“иНомад” нь төр болон олон улсын санхүүжилт байгууллагаас хараа хяналтгүйгээр, 100% хувийн компанийн хөгжүүлэлт хийгдэж байгаагаараа маш том давуу тал юм. Энэ нь технологийн хөгжилтэй хөл нийлүүлэн, системийн арчилгаа сайжруулалтыг зогсолтгүй хийсээр байх болно гэсэн үг. Мөн хэрэглэгчдийн санал хүсэлтийг системдээ нээлттэй тусгаж байнгын сайжруулалтыг хийх боломжтойгоороо онцлог юм.

2023 оны байдлаар Монгол улс 64,681,876 тоо толгой мал тоолуулсан байна. Үүнийг хонин толгойд шилжүүлбэл 119,847,368 тоо толгой мал болно. Харин Монгол хүний махны жилийн дундаж хэрэглээ 90 кг гэсэн тоо баримт байдаг бөгөөд Монгол улсын нийт хүн амын тоог 3,400,000 гэж үзье. Тэгвэл Монгол хонины махны дундаж гарцыг 22 кг гэж авч үзье. Энэ бүгд тоо баримтаас бид хялбархан тоо бодоход Монгол улс жилдээ 13,909,090 хонин толгой мал хүнсэндээ хэрэглэхэд хангалттай гэсэн үг. Тэгвэл бид зөрүү 105,938,277 сая хонин толгой малыг хэрхэн ашиглах нь зохистой вэ? Энэ тоо нь Монгол улсад төдий чинээ хэмжээний орлогын эх үүсвэр, боломж байгаа гэдгийг харуулж байгаа юм. Бидэнд ийм их хэмжээний боломж байгаа ч боломжийг хангалттай ашиглаж чадахгүй байгаа нь өөрөө мал аж ахуйн салбарт дэвшил хэрэгтэй гэдгийг харуулж байна. 

Жилээс жилд өсөн нэмэгдэж буй малын тоо толгой бэлчээрийн талхлалтад хэрхэн нөлөөлж байгаа, мал аж ахуйгаар дамжуулан хүлэмжийн хийн ялгаралтыг хэрхэн бууруулан тогтвортой хөгжлийн зорилтод хувь нэмрээ оруулах нь “иНомад” төслийн урт хугацааны зорилго билээ.